WEISZ  (Vajda)  Árpád

Geboren : 16 april 1896 (Solt - Oostenrijk/Hongarije)
Overleden :  31 januari 1944 (Auschwitz- Polen)
Club(s) als speler: Törekvés SE (Hongarije, 1922-'23), Makkabi Brno (Tsjecho-Slowakije, 1923-'24), Alessandria (Italië, 1924-'25, 6 wedstr., 1 goal), Ambrosiana-Inter (Italië, 1925-'26, 11 wedsr., 3 goals).
Club(s) als trainer: Alessandria (Italië, assistant-coach, 1926), Ambrosiana-Inter (Italië, 1926-'28), Ambrosiana-Inter (1929-'31), AS Bari (Italië, 1931-'32), Ambrosiana-Inter (1932-'33), Novarra Calcio (Italië, 1933-'34), Bologna FC 1909 (Italië, 1934-'38) en FC Dordrecht (Nederland, februari 1939-'40).
Positie : Vleugelspeler/Trainer

Biografie :
Weisz (Vajda) Árpád werd geboren in het Oostenrijks-Hongaarse Solt, een klein boerendorp op een 70-tal km van Budapest. Hij was van joodse afkomst. Zijn vader, Lazarus, en zijn moeder, Sofia, maakten deel uit van de joodse gemeenschap van de stad. Na zijn afstuderen aan de middelbare school trad Árpád toe tot de faculteit rechten van de Universiteit van Budapest, maar moest bijna onmiddellijk zijn studies onderbreken bij het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog.
Hij was gehuwd met Rechnitzer Ilona (°Szombathely, 7 oktober 1908 - Auschwitz, 5 oktober 1942) en zij hadden twee kinderen, Robert (°Milaan, 12 juli 1930 - Auschwitz, 5 oktober 1942) en Klara (°Milaan, 2 oktober 1934 - Auschwitz, 5 oktober 1942).

Weisz, een betere technische vleugelspeler, speelde clubvoetbal in Hongarije bij Törekvés SE en in Tsjecho-Slowakije voor het Joodse Makkabi Brno (samen met zijn landgenoot Hirzer Ferenc), waarna hij zoals veel van zijn andere landgenoten in Italië terecht kwam en er voor Alessandria en Ambrosiana-Inter (het latere Inter Milaan) voetbalde.
Weisz verwierf ook zes caps (+ 1 niet-officiële wedstrijd) voor Hongarije tussen 1922 en 1923, en maakte deel uit van de Hongaarse selectie op de Olympische Zomerspelen 1924 in Parijs, maar zou er niet spelen.
Hij was een begenadigd voetballer, later trainer, maar vooral een briljant mens. Als voetballer was hij eerder tenger gebouwd, maar gebruikte doeltreffend zijn snelheid om verdedigers te vlug af te zijn. In zijn periode speelde hij zowat in de schaduw de grote Jeny Rudolf (20 caps).

Na zich in 1926, door blesures gehinderd, teruggetrokken te hebben als actief speler, bleef hij verder als trainer in het voetbal. Als coach was Weisz Árpád een perfectionist, een voetbalinnovator en lichtjaren vooruit op zijn generatiegenoten. Weisz was een van de eersten om de trainingsmethodes en taktiek te bestuderen, een man die de wereld had gezien door Zuid-Amerika rond te reizen om het voetbal verder te ontdekken. Tevens had men nog nooit een trainer in kostuum een voetbalelftal zien leiden. Hij was ook de eerste om een arts in te lassen om de gezondheid van de spelers op te volgen. Hij praatte over patronen, technische normen, taktiek en trainingsmethoden. Als belezen man schreef hij in 1930, samen met de manager van Inter, Aldo Molinari, de handleiding 'Il Giuoco del Calcio" (Het spel van het voetbal), dat de fundamenten van het voetbal beschrijft als technische literatuur. Het voorwoord in het boek werd geschreven door Vittorio Pozzo, de coach van het Italiaanse nationale team dat de World Cup won in 1934 en 1938.

Het boek geschreven door Weisz en Molinari.	Weisz Árpád (tweede van links boven) met spelers van AS Bari.

Weisz Árpád (tweede van links boven) met spelers van Novara Calcio in 1934.	Weisz Árpád (uiterst links onder) met spelers van Ambrosiana-Inter

Giuseppe Meazza, de toenmalige Italiaanse wonderboy, gelanceerd door Weisz Árpád.

Zijn eerste stappen als trainer zette hij als assistant-coach, onder leiding van Augusto Rangone, bij Alessandria in 1926. Datzelfde jaar nog zou hij naar Ambrosiana-Inter, het latere Inter Milaan, verkassen, waar hij gedurende drie periodes trainer zou zijn (tussen 1926 en 1928, tussen 1929 en 1931, en in 1932 en 1933) en er 212 wedstrijden op de bank zou zitten. Het Inter van die tijd was nog bij lange na niet de topclub van nu. De Nerazzurri mochten blij zijn met elk bij elkaar gesprokkeld punt. Hij won er één kampioenschapstitel na het seizoen 1929-'30 en is nog steeds de jongste trainer ooit die een Italiaanse kampioenstitel won. Hij was er ook de ontdekker van de befaamde Italiaanse voetbalgrootheid Giuseppe Meazza, die hij in 1927, op 17-jarige leeftijd, in het eerste elftal van Ambrosiana-Inter dropte en zo aan een legendarische carrière kon beginnen.
Weisz coachte ook AS Bari, Novara Calcio en Bologna FC 1909, dat hij in volle crisis vond, maar waarmee hij tweemaal kampioen van Italië werd (seizoenen 1935-'36 en 1936-'37). Met Bologna won hij in het voorjaar van 1937 ook het Internationaal Toernooi ter ere van de Wereldtentoonstelling van Parijs (de voorloper van de Champions League). Bologna versloeg daarbij eerst FC Sochaux-Montbéliard met 4-1, won daarna met 2-0 van SK Slavia Praha, om vervolgens in de finale Chelsea FC te verslaan met 4-1.

Het werk van Weisz in Italië werd, Jood zijnde, door politieke invloeden echter steeds moeilijker. Door het verdrag tussen Hitler en Mussolini, werden de rassenwetten van kracht in 1938. Door het fascistische regime had hij toen al zijn naam moeten wijzigen in Veisz. Dit alles betekende dat een groot aantal joden en zigeuners hun heil elders moest zoeken. Zo ook Weisz, tegen wie reeds een uitwijzingsbevel bestond.

Weisz Árpád kampioen met Bologna.	Weisz Árpád (uiterst links , blik afgewend, met wit overhemd en das) met Bologna na de overwinning tegen Chelsea in Parijs in 1937

Fragment van het Italiaans uitwijzingsbevel tegen Weisz Árpád.	Weisz Árpád (uiterst rechts staande) met spelers van DFC (Dordrecht FC)

Op 10 januari 1939 vluchtte hij met zijn familie uit Italië naar Parijs. Een maand later vertrokken zij naar Nederland. Daar kon Weisz in februari 1939 trainer worden van DFC (FC Dordrecht), dat zich door zijn toedoen op het einde van het seizoen 1938-'39 alsnog kon redden van degradatie. Zoon Robert (roepnaam Robbie) heeft in die periode ook bij die club gevoetbald. Árpád beëindigde zijn carrière als trainer in Nederland bij DFC in 1940, doordat hij, Jood zijnde, de club diende te verlaten, hiertoe gewongen door de Duitse bezetter na het uitbreken van de Wereldoorlog.

Na hatelijke administratieve maatregelen was het dragen van de gele ster op hun jas slechts een volgende stap. Weisz was terecht bang voor de gezondheid van zijn familie, maar behield hoop op een wonder. Hij was goedlachs. Maar op 2 augustus 1942 werd hij samen met zijn familie door Dordtse agenten in opdracht van de Duitse bezetter gearresteerd in hun huis aan het Bethlehemplein in Dordrecht. De familie Weisz belandde via het Nederlandse doorvoerkamp Westerbork (waar ook Anne Frank terecht kwam) in het gevreesde dodenkamp Auschwitz. Árpád moest bij aankomst op 5 oktober 1942 meteen afscheid nemen van zijn vrouw en kinderen, die linea recta de gaskamer in gestuurd werden, zonder dat hij van hun dood door het gas Zyklon B iets zou afweten.
Árpád kreeg een kampuniform met registratienummer en werd aan het werk gesteld. In Auschwitz was de gemiddelde overlevingstijd 4 maand was. Hij zou er 16 maanden overleven, tot hij in de ochtend van 31 januari 1944 (volgens sommige bronnen) dood gevonden werd, gestorven tengevolge van kou, honger, eenzaamheid en wanhoop (of stierf hij alsnog in de gaskamers?).

De beruchte ingang van het kamp van Auschwitz.	Het boek van Matteo Marani over Weisz Árpád in Auschwitz.

Op 27 januari 2009 huldigde Bologna aan het Stadio Dallara een herdenkingsplaat in ter ere van Weisz Árpád.
En op 27 januari 2012, Internationale Holocaust Herinneringsdag, huldigden ook de stad Milaan en FC Inter Milaan een herdenkingsplaat in aan het Stadio Giuseppe Meazza (San Siro) om de herinnering aan Weisz Árpád levend te houden.
Op 15 januari 2013 werd bij die laatste herdenkingsplaat een bijeenkomst gehouden in het kader van een 'Neen aan racisme' campagne, ter herinnering aan Árpád. Naast de clubvoorzitters van Inter Milaan (Massimo Moratti) en Bologna (Albano Guaraldi), clubs waarmee Weisz Italiaans landskampioen werd, waren ondermeer aanwezig: Giuliano Pisapia (burgemeester van Milaan), Virginio Merola (burgemeester van Bologna), Chiara Bisconti (de wethouder voor sport in Milaan), Manno István (de Hongaarse consul), Roberto Jarach (de voorzitter van de Joodse Gemeenschap), Claudio Ranieri (eveneens coach), Javier Zanetti (kapitein bij het huidige Inter Milaan) en Matteo Marani, auteur van het boek 'Dallo scudetto ad Auschwitz. Vita e morte di Arpad Weisz, allenatore ebreo' (Van de Scudetto naar Auschwitz. De leven en de dood van Arpad Weisz, trainer), verschenen in Italië in 2007.

Gedenkplaat ter ere van Weisz Árpád in Bologna.	Gedenkplaat ter ere van Weisz Árpád in Milaan.

Herdenking van Weisz Árpád aan de gedenkplaat in Milaan op 15 januari 2013.

Standbeeld van Weisz Árpád ingehuldigd op 31 mei 2023.

ERELIJST :

Nationaal elftal van Hongarije:
  * 6 caps + 1 niet officiële wedstrijd
  * Selectie voor de Olympische Spelen 1924 in Parijs

Clubs als trainer:
  * Kampioen van Italië met Ambrosiana-Inter (Inter Milaan) in 1930
  * Kampioen van Italië met Bologna in 1936 en 1937
  * Winnaar van het Internationaal Toernooi op de Wereldtentoonstelling van Parijs in 1937 met Bologna